Η οροσειρά της Ροδόπης είναι μία από τις πιο ενδιαφέρουσες οικολογικά περιοχές. Διακρίνεται για τη μεγάλη βιοποικιλότητα, συγκεντρώνει ορισμένα από τα λιγότερο αλλοιωμένα οικοσυστήματα της Ευρώπης, αποτελεί όριο της εξάπλωσης ειδών της Κεντρικής και Βόρειας Ευρώπης.

Βαθιές χαράδρες, ορεινά λιβάδια, σπάνιοι τυρφώνες, ποταμοί, φιδωτά ρέματα, εντυπωσιακοί καταρράκτες και πλούσια δάση, που καλύπτουν το 85% της έκτασης του Εθνικού Πάρκου Οροσειράς Ροδόπης, συνθέτουν ένα περιβάλλον μεγάλης αξίας και ομορφιάς. Χαρακτηριστικά είναι τα πανέμορφα δρυοδάση στο κεντρικό τμήμα, το Παρθένο Δάσος στο Φρακτό, το δάσος της οξιάς στη Χαϊντού, τα δάση της ερυθρελάτης, της σημύδας και του γκρίζου σκλήθρου, τα οποία εμφανίζονται στην Ελλάδα αποκλειστικά ή κυρίως στη Ροδόπη.

• Το Εθνικό Πάρκο Οροσειράς Ροδόπης θεσμοθετήθηκε το 2009 και περιλαμβάνει το κεντρικό και δυτικό τμήμα της Ροδόπης, με έκταση 173.115 εκτάρια.
• Η περιοχή εντάσσεται στο Ευρωπαϊκό Οικολογικό Δίκτυο Natura 2000. Ειδικότερα η περιοχή «Κεντρική Ροδόπη και Κοιλάδα Νέστου» χαρακτηρίζεται ως Ζώνη Ειδικής Προστασίας για την αξία της σε είδη ορνιθοπανίδας, ενώ οι περιοχές «Ροδόπη (Σημύδα)», «Περιοχή Ελατιά - Πυραμίς Κούτρα», «Δάσος Φρακτού» και «Όρος Χαϊντού - Κούλα και γύρω Κορυφές» προστατεύονται ως Ειδικές Ζώνες Διατήρησης για την αξία των τύπων οικοτόπων και των ειδών χλωρίδας και πανίδας.
• Επτά περιοχές της Δυτικής και Κεντρικής Ροδόπης είναι κηρυγμένες ως Καταφύγια Άγριας Ζωής:
  • Παρθένο Δάσος Σίλλης (Παρανεστίου)
  • Αετοράχη Παρανεστίου
  • Ποταμού Νέστου
  • Δρυμού Δήμου Σταυρούπολης
  • Τσανάκτερε (Καρυοφύτων)
  • Γέρακα - Ωραίου και Δήμου Σταυρούπολης
  • Πλατανιάς, Πτελέας (Πρινολόφου - Μαυροκορδάτου)

Σήμερα, αρμόδιος για την προστασία και διαχείριση της περιοχής είναι ο ΟΦΥΠΕΚΑ/Μονάδα Διαχείρισης Εθνικών Πάρκων Νέστου - Βιστωνίδας και Ροδόπης (πρώην Φορέας Διαχείρισης Εθνικού Πάρκου Οροσειράς Ροδόπης).

Διανύοντας λιγότερα από 40 χιλιόμετρα, από τις χαμηλές πλαγιές της Ροδόπης ως τις ψηλότερες κορυφές, αναπτύσσονται σχεδόν όλοι οι τύποι βλάστησης της Ευρώπης, από τη ζώνη των αείφυλλων πλατύφυλλων της Μεσογείου έως τα δάση ερυθρελάτης, δασικής πεύκης και σημύδας της Ρωσίας και της Σκανδιναβίας.

Στις χαμηλότερες πλαγιές, πουρνάρια, φιλύκια, αγριελιές, φράξοι, κοκορεβυθιές και άλλα είδη συνθέτουν ένα τυπικό μεσογειακό τοπίο.

Τα δρυοδάση αποτελούν τη σπουδαιότερη ζώνη βλάστησης, με κυρίαρχο είδος την πλατύφυλλη δρυ, η οποία στην Ελλάδα, λόγω της έκτασης των δασών της (αφορά το 80% των δρυοδασών της χώρας), αλλά και του περιζήτητου ξύλου της. Στη Ροδόπη, τα δρυοδάση απαντούν σε μίξη με άλλα είδη, στο Δάσος της Σημύδας, στην Ελατιά, κατά μήκος του Νέστου και στη Χαϊντού.

Τα δάση οξιάς διαδέχονται τα δρυοδάση και αναπτύσσονται αμιγή ή σε μίξη με την ελάτη και την ερυθρελάτη. Ένα από τα ωραιότερα μικτά δάση οξιάς με ελάτη και ερυθρελάτη βρίσκεται στο Παρθένο Δάσος του Φρακτού. Δάση οξιάς αναπτύσσονται επίσης στο Δάσος της Σημύδας, στην Ελατιά και στη θέση Τσίχλα στη Χαϊντού, όπου μια μικρή συστάδα οξιάς έχει χαρακτηρισθεί ως Διατηρητέο Μνημείο της Φύσης.

Χαρακτηριστικά και ιδιαίτερα εντυπωσιακά είναι και τα δάση των ψυχρόβιων κωνοφόρων της Ροδόπης που παραπέμπουν σε τοπία σκανδιναβικά. Πρόκειται για δάση ερυθρελάτης, δασικής πεύκης, αλλά και δάση μαύρης πεύκης και σημύδας, υψηλής οικολογικής σπουδαιότητας, μοναδικής ομορφιάς και μεγάλης οικονομικής αξίας. Το δάσος ερυθρελάτης στην περιοχή της Ελατιάς είναι μοναδικό στην Ελλάδα, όπως και το δάσος σημύδας vοτιοδυτικά της Ελατιάς. Τα δάση δασικής πεύκης είναι από τα πιο εκτενή της χώρας και εμφανίζονται κυρίως πάνω από τα 800 m, αμιγή ή σε μίξη με την ερυθρελάτη και την οξιά. Δάση μαύρης πεύκης απαντούν στις περιοχές της Στάμνας, του Φρακτού και της Ελατιάς, σε μίξη με οξιά, δρυ και δασική πεύκη. Από τα ενδιαφέροντα δασικά είδη της Ροδόπης είναι και η σπάνια πενταβέλονη ή βαλκανική πεύκη που συγκροτεί μικτές συστάδες, κυρίως με οξιά και υβριδογενή ελάτη, στη Χαϊντού, ενώ μεμονωμένα άτομα συναντώνται και στο Φρακτό.

Τα παραποτάμια δάση, με ιτιές, σκλήθρα, ασπρόλευκες, πλάτανους και άλλα είδη, αφθονούν κατά μήκος του ποταμού Νέστου και των ρεμάτων της περιοχής και δημιουργούν τοπία μοναδικής ομορφιάς. Από τα πιο ενδιαφέροντα υγροτοπικά δάση της περιοχής είναι του γκρίζου σκλήθρου, Αναπτύσσεται στο Δάσος της Σημύδας, στην περιοχή Καλύβια Καρυώτη αφού η Ροδόπη αποτελεί τη μοναδική περιοχή εμφάνισης του είδους στην Ελλάδα.

Δάσος Σημύδας

Αναπτύσσεται στο βορειοδυτικό τμήμα του Εθνικού Πάρκου, σε μίξη κυρίως με τη δασική πεύκη. Καταλαμβάνει 6.709 εκτάρια και είναι το μοναδικό δάσος σημύδας στη χώρα και το νοτιότερο στην Ευρώπη. Λόγω της σπουδαιότητάς του, εντάσσεται στο Δίκτυο Natura 2000.

Δάσος Ελατιάς

Πανέμορφο και μοναδικό στην Ελλάδα καταλαμβάνει 27.451 εκτάρια και συγκεντρώνει σχεδόν όλες τις μορφές ερυθρελάτης, όπως αυτή με τα κρεμαστά κλαδιά των πανύψηλων δέντρων της που συνθέτουν πυκνά, εντυπωσιακά δάση. Η περιοχή εντάσσεται στο Δίκτυο Natura 2000.

Δάσος Φρακτού

Πρόκειται για ένα από τα ομορφότερα μικτά δάση οξιάς με ελάτη και ερυθρελάτη και ένα από τα πιο αδιατάρακτα δασικά οικοσυστήματα της Ευρώπης. «Φραγμένο» από κορυφές βουνών, με γυμνούς βράχους και εντυπωσιακούς λιθώνες, με χαράδρες, ρέματα και καταρράκτες, παρέχει καταφύγιο σε πολλά ζώα, φιλοξενεί τους καλύτερα διατηρημένους πληθυσμούς αγριόγιδου και καφέ αρκούδας στη χώρα, διακρίνεται για τον πλούτο των φυτών. Στο Φρακτό βρίσκονται τα υψηλότερα δένδρα της Ελλάδας (ερυθρελάτη ύψους 65 m, ελάτη ύψους 56 m, οξιά ύψους 45 m). Το Δάσος περιλαμβάνεται στο Δίκτυο Natura 2000. Το Παρθένο Δάσος, τμήμα του Δάσους του Φρακτού, ανεπηρέαστο από ανθρώπινες παρεμβάσεις, κηρύχθηκε το 1980 ως Διατηρητέο Μνημείο της Φύσης. Έκτοτε, βρίσκεται σε καθεστώς απόλυτης προστασίας και άδεια εισόδου δίνεται μόνο για επιστημονικούς σκοπούς.

Δάσος Οξιάς, Χαϊντού

Η Χαϊντού, το νότιο τμήμα του όρους Κούλα (το βόρειο βρίσκεται στη Βουλγαρία) στην Περιφερειακή Ενότητα Ξάνθης, συγκεντρώνει ορισμένα από τα πιο ενδιαφέροντα δασικά οικοσυστήματα της Ελλάδας, όπως τα δάση πενταβέλονης πεύκης και τα δάση οξιάς, αμιγή ή σε μίξη με άλλα είδη. Κηρυγμένο το 1980 ως Διατηρητέο Μνημείο της Φύσης, λόγω των αδιατάρακτων συστάδων του, το Δάσος της Οξιάς, στη θέση Τσίχλα (στα 1.500 m), καταλαμβάνει περίπου 18 εκτάρια και διακρίνεται για την υψηλή οικολογική, βοτανική και αισθητική αξία του. Ο περίπατος ανάμεσα στις αιωνόβιες οξιές, που ξεπερνούν σε ύψος τα 30 m, αποτελεί μοναδική εμπειρία. Το Δάσος περιλαμβάνεται στο Δίκτυο Natura 2000.

Η Δυτική και Κεντρική Ροδόπη φιλοξενεί ενδημικά φυτά, όπως ο κρίνος και η σολδανέλα της Ροδόπης, αλλά και φυτά από την εποχή των Παγετώνων, όπως η δρυάς η οκταπέταλη, η ερυθρελάτη και η πενταβέλονη πεύκη. Η περιοχή φιλοξενεί το 30% των ειδών της χλωρίδας της Ελλάδας, ενώ συνολικά η Ροδόπη συγκεντρώνει περίπου 2.000 είδη και υποείδη. Η περιοχή φημίζεται και για τις άγριες ορχιδέες της. Στα υγρά λιβάδια, τους τυρφώνες, τα δάση και τους θαμνώνες της, όπως και στο γειτονικό όρος Φαλακρό, απαντάται περίπου το 1/3 των ειδών της χώρας.

Στην περιοχή ζουν θηλαστικά (61 είδη), όπως η καφέ αρκούδα που προστατεύεται σε ευρωπαϊκό επίπεδο, το αγριόγιδο που συγκεντρώνει τον μεγαλύτερο πληθυσμό του στο Παρθένο Δάσος Φρακτού και ένας μικρός πληθυσμός κόκκινου ελαφιού. Η βίδρα, από τα σπανιότερα υδρόβια θηλαστικά της Ευρώπης, απαντάται στους ποταμούς και στα ρέματα. Σε σχέση με τα πουλιά (206 καταγραμμένα είδη), η Ροδόπη είναι κυρίως γνωστή ως χώρος αναπαραγωγής της δασόκοτας και του αγριόκουρκου, ο οποίος είναι δείκτης πλούσιων οικολογικά δασών. Ο αγριόκουρκος, η σπουργιτόγλαυκα και ο αιγωλιός βρίσκουν στην περιοχή το νοτιότερο άκρο της κατανομής τους στην Ευρώπη, ενώ το Δάσος της Ελατιάς αποτελεί τη μοναδική περιοχή στην Ελλάδα που αναπαράγεται η μπεκάτσα. Από τα αμφίβια (13 είδη), το πιο συνηθισμένο είναι ο βουνοβάτραχος, ενώ την ευρύτερη εξάπλωση έχει η σαλαμάνδρα. Σημαντική είναι και η παρουσία του βαλκανικού χτενοτρίτωνα και της μπομπίνας που προστατεύονται σε ευρωπαϊκό επίπεδο, αλλά και του ανατολικού κοινού τρίτωνα που εντοπίζεται μόνο στην Ανατολική Μακεδονία και Θράκη και στη Σαμοθράκη. Από τα ερπετά που έχουν καταγραφεί (26 είδη) ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχουν η αμμόσαυρα, η αλπική οχιά και η ζωοτόκος σαύρα, είδη της Βόρειας Ευρώπης για τα οποία η Ροδόπη αποτελεί το νοτιότερο όριο της εξάπλωσής τους. Στους ποταμούς, τα ρέματα και τις τεχνητές λίμνες ζουν 12 αυτόχθονα και 8 ξενικά είδη ψαριών. Στα ρέοντα ύδατα κυριαρχούν το τυλινάρι και η μπριάνα, ενώ στις τεχνητές λίμνες το τσιρώνι και η πέρκα. Στην περιοχή απαντάται και η άγρια πέστροφα, ενδημικό είδος που προστατεύεται σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Επίσης, η Ροδόπη αποτελεί μία από τις σημαντικότερες περιοχές της Ελλάδας για τις πεταλούδες. Στην περιοχή έχουν παρατηρηθεί 181 από τα 236 είδη της χώρας, αρκετά από τα οποία απαντούν μόνο στη Ροδόπη και στο όρος Φαλακρό.

Περισσότερα από 300 είδη μανιταριών έχουν καταγραφεί στο Εθνικό Πάρκο Οροσειράς της Ροδόπης. Κάποια φύονται μόνο εδώ και πουθενά αλλού στην Ελλάδα, αφού στη Ροδόπη υπάρχουν τα μοναδικά δάση ερυθρελάτης και σημύδας και ορισμένα μανιτάρια τα προτιμούν. Ενδεικτικά, ορισμένα από τα μανιτάρια της Ροδόπης είναι τα ακόλουθα: εχίνος ο ακανθόχοιρος ή σκαντζόχοιρος (Hericium erinaceus), αυτάκι του Ιούδα (Auricularia auricula-judae), υγροφόρος η ερυθρωπή (Hygrophorus russula), πυκνόπορος ο κινναβάρινος (Pycnoporus cinnabarinus), τρεμίσκη η μεσεντερική (Tremella mesenterica), ξυλάριο το υπόξυλο (Xylaria hypoxylon), ζουρλομανίταρο (Amanita muscaria), αμανίτης ο εαρινός (Amanita verna), αυγομηλάκι ή νερατζάκι ή καισαρικό (Amanita caesarea), αγαρικό το μεγαλοπρεπές (Agaricus angustus), γυμνόπιλος ο ηραίος (Gymnomilus junonius), κλιτοκύβη η κυφή (Clitocybe gibba), αμανίτης ο φαλλοειδής (Amanita phalloeides), υγροφόρος ο φιλντισένιος (Hydrophorus eburneus), λακκάρια η αμεθύστινη (Laccaria amethystine), ερυθρωπή η ξηραμπέλινη (Russula xerampelina), κόπρινος ο κομήτης (Coprinus comatus), φλογίσκη η βελουδόποδη (Flammulina velutipes), λυγίας ο τίγρινος (Lentinus tigrinus), κανθαρέλλα (Cantharellus cibarius), βωλίτης ο εδώδιμος (Boletus edulis), ομφαλωτός ο ελαϊκός (Omphalotus olearius), ζαρκαδίσιο ή αδραχτίτης (Macrolepiota procera), μορχέλα η εδώδιμη (Morchella esculenta), λυκόπερδο το μαργαριταρένιο (Lycoperdon perlatum) κ.ά.

Η βόσκηση (χωρίς τον κατάλληλο σχεδιασμό), η υπερβόσκηση, η παράνομη και υπερβολική θήρα, αλλά και διάφορα έργα, όπως η επέκταση του ορεινού οδικού δικτύου, είναι ορισμένες από τις ανθρωπογενείς δραστηριότητες που ασκούν πιέσεις στα ενδιαιτήματα, στα είδη, αλλά και στο σύνολο του ορεινού τοπίου της Ροδόπης.

Πριν από την επίσκεψη σας, μην παραλείψετε να διαβάσετε τις οδηγίες που αναγράφονται στους Κανόνες Καλής Συμπεριφοράς της παρούσας εφαρμογής.

Χρήσιμοι σύνδεσμοι - Στοιχεία επικοινωνίας:

Πρόσβαση

ΚΤΕΛ Ν. Δράμας, 25210 32734

ΚΤΕΛ Ν. Ξάνθης, 25410 22684

ΟΣΕ Δράμας, 25210 32444

ΟΣΕ Παρανεστίου, 25240 022148

ΟΣΕ Ξάνθης, 25410 22581

Αρμόδιες υπηρεσίες

Πυροσβεστικό Σώμα Ελλάδας: 199

Υπηρεσία Επικοινωνιών Εκτάκτου Ανάγκης: 112

Πυροσβεστική Υπηρεσία Δράμας: 25210 33199, 31200

Πυροσβεστική Υπηρεσία Ξάνθης: 25410 22199

ΟΦΥΠΕΚΑ/ Μονάδα Διαχείρισης Εθνικών Πάρκων Νέστου-Βιστωνίδας και Ροδόπης, τηλ. 25420 21030

Δασαρχείο Δράμας: 23133 09890, das-dra@damt.gov.gr

Δασαρχείο Ξάνθης, 2541026500

Δασαρχείο Νευροκοπίου, 25230 22239

Δασαρχείο Σταυρούπολης, 25420 22218

Δασονομείο Παρανεστίου, 25240 22169

Ελληνικός Ορειβατικός Σύλλογος Ξάνθης: ιστότοπος, info@eosx.gr, 25410 68023

Εφορεία Αρχαιοτήτων Ξάνθης, 25410 51003, efaxan@culture.gr

Εφορεία Αρχαιοτήτων Δράμας, 25210 31365, 25210 57702, efadra@culture.gr

Νοσοκομεία/Κέντρα Υγείας

Γενικό Νοσοκομείο Δράμας, 25210 23351-5

Γενικό Νοσοκομείο Ξάνθης, 2541 351100

Κέντρο Υγείας Σταυρούπολης, 2542 350000

Κέντρο Υγείας Παρανεστίου, 25240 22171