Δάση Κάτω Ολύμπου
Ο Κάτω Όλυμπος απλώνεται νότια του κυρίως Ολύμπου, αποτελώντας τμήμα των ευρύτερων ορεινών όγκων των Θεσσαλικών παραλίων. Βρίσκεται ανάμεσα στον Όλυμπο και τον Κίσσαβο (ή Όσσα) και χωρίζεται από τον πρώτο από την χαράδρα της Ζηλιάνας. Τα πυκνά δάση του, κυρίως με οξιά, ελάτη, μαύρη πεύκη και καστανιά συνθέτουν ένα μοναδικό τοπίο. Προς τα δυτικά, περιλαμβάνονται εκτάσεις με αρκουδοπούρναρο.
Είναι ιδιαίτερης αισθητικής και οικολογικής αξίας, καθώς φιλοξενούν μεγάλο αριθμό φυτών και ζώων. Εξίσου σημαντική είναι και η αξία τους ως τόπος αναψυχής.
Τα δάση του Κάτω Ολύμπου εκτείνονται μεταξύ των Περιφερειακών Ενοτήτων Λάρισας και Πιερίας των Περιφερειών Θεσσαλίας και Κεντρικής Μακεδονίας αντίστοιχα, εντός των Δήμων Τεμπών, Ελασσόνας, Τυρνάβου και Δίου-Ολύμπου. Ο Κάτω Όλυμπος βρίσκεται ανάμεσα στον Κίσσαβο και τον Όλυμπο. Χωρίζεται από τον Όλυμπο με το ρέμα της Ζηλιάνας, που ξεκινάει από το οροπέδιο της Καρυάς, στα 800 μέτρα, και καταλήγει ανατολικά ως τη θάλασσα. Νοτίως χωρίζεται από το όρος Όσσα με την κοιλάδα που διαμορφώνει ο Πηνειός ποταμός.
Ο Κάτω Όλυμπος και η ευρύτερη περιοχή, εξαιτίας της αναγνωρισμένης οικολογικής τους αξίας σε ευρωπαϊκό επίπεδο, έχει ενταχθεί στο οικολογικό Δίκτυο Natura 2000 και εκπροσωπείται από τις περιοχές «Κάτω Όλυμπος-Καλλιπεύκη» για την αξία της σε τύπους οικοτόπων και είδη φυτών και ζώων (Ειδική Ζώνη Διατήρησης) και «Κάτω Όλυμπος, όρος Γοδαμάνι και κοιλάδα Ροδιάς» για την αξία της σε είδη πουλιών (Ζώνη Ειδικής Προστασίας).
Τέσσερα τμήματα της έκτασης είναι κηρυγμένα ως Καταφύγια Άγριας Ζωής:
- Καρυά-Συκαμινέα (Ελασσόνας)
- Ασπρόπετρα-Αηλιά (Καλλιπεύκης)
- Δημόσιο Δάσος Κάτω Ολύμπου (Παντελεήμονα-Σκοτίνας)
- Τσαΐρα-Γκόλιανη (Ραψάνης)
Το τοπίο του Κάτω Ολύμπου παρουσιάζει μεγάλη ποικιλομορφία και περιλαμβάνει εκτάσεις με θάμνους στα χαμηλά υψόμετρα, οι οποίοι πιο ψηλά παραχωρούν τη θέση τους σε δάση με πλατύφυλλα-φυλλοβόλα είδη, κυρίως δάση δρυός και δάση καστανιάς. Τα δάση δρυός, καλύπτουν μέρος του βορείου και νοτίου τμήματος της περιοχής μελέτης. Aξιόλογα είναι τα δάση πλατύφυλλης δρυός γύρω από την Ιερά Μονή Αγ. Θεοδώρων, η οποία βρίσκεται στο νότιο τμήμα του Κάτω Ολύμπου, στην απέναντι πλαγιά από τη Ραψάνη και κοντά στα όρια με το Αισθητικό Δάσος Κοιλάδας Τεμπών. Το δάσος αυτό είναι ενδιαίτημα για ασπόνδυλα όπως ο Ελαφοκάνθαρος (κολεόπτερο), αλλά και μέρος φωλιάσματος πουλιών όπως τα σαίνια και οι δρυοκολάπτες. Τα δάση της Καστανιάς υφίστανται διαχείριση με σκοπό την παραγωγή ξύλου και κυρίως την παραγωγή καστάνων. Στην περιοχή υπάρχουν και ιδιωτικά καστανοπερίβολα. Στα μεγαλύτερα υψόμετρα, εντυπωσιακά δάση οξιάς και μικτά δάση ελάτης - οξιάς κυριαρχούν στο κεντρικό και βόρειο τμήμα του Κάτω Ολύμπου. Δάση μαύρης πεύκης, σε μικρότερες εκτάσεις, μπορείς κανείς να συναντήσει βορειοανατολικά και βορειοδυτικά της περιοχής. Ο βαθμός διατήρησής τους είναι πολύ καλός και η οικονομική, οικολογική, αισθητική αξία τους πολύ μεγάλη. Αξιόλογο, τέλος, είναι το δάσος αρκουδοπούρναρου στην περιοχή Γκονταμάνι. Η περιοχή αυτή είναι ενδιαφέρουσα οικολογικά, αν και η σπουδαιότητά της δεν έχει ακόμη αναγνωριστεί όπως του Εθνικού Δρυμού Ολύμπου.
Σε ό,τι αφορά τα είδη φυτών, ο Κάτω Όλυμπος εμφανίζει μεγάλη ποικιλότητα. Η περιοχή είναι πολύ σημαντική για σπάνια είδη φυτών από τα οποία υψηλός αριθμός είναι Βαλκανικά, Ελληνικά ενδημικά ή είναι για άλλους λόγους σημαντικά (π.χ. απειλούμενα). Μεταξύ αυτών, αξίζει να αναφερθούν οι πόες Άλλιο του Χελντράιχ και Aubrietia thessala. Το πρώτο, βρέθηκε σε φυλλοβόλα πλατύφυλλα δάση στα 800 μέτρα περίπου και σε υγρές πλαγιές. Το δεύτερο έχει βρεθεί κοντά στην Άνω Σκοτίνα (950 μέτρα). Εκεί, φύεται στις βραχώδεις προεξοχές, κυρίως των ασβεστολιθικών πετρωμάτων, με ικανοποιητικούς πληθυσμούς.
Στη περιοχή του Κάτω Ολύμπου η ποικιλότητα των ζώων είναι πλούσια. Η περιοχή αποτελεί μια από τις σημαντικότερες περιοχές στην Ελλάδα για τα πουλιά (ιδιαίτερα για τα αρπακτικά είδη). Στα δρυοδάση τα σημαντικότερα είδη που φιλοξενούνται είναι ο Σπιζαετός και οι δρυοκολάπτες. Ο επισκέπτης μπορεί να συναντήσει και κοινά είδη, όπως κοκκινολαίμηδες, κότσυφες, παπαδίτσες, δενδροτσοπανάκους, κίσσες, και σπίνους. Στα δάση οξιάς, ο Σφηκιάρης και η Μαυροτσικλιτάρα προστατεύονται από την ευρωπαϊκή νομοθεσία, ενώ κοινά είδη που μπορεί κάποιος να συναντήσει κοκκινολαίμηδες, κότσυφες, καλόγερους, γαλαζοπαπαδίτσες και σπίνους. Από τα θηλαστικά, ο επισκέπτης, μπορεί ακόμη να συναντήσει ασβούς, νυφίτσες, πετροκούναβα και σκίουρους. Στα ρέματα του βουνού, ο επισκέπτης μπορεί να συναντήσει ίχνη από βίδρες.
Ο Κάτω Όλυμπος και τα δάση του προσφέρονται για πλήθος εξορμήσεων και διαδρομών, που είναι ελάχιστα γνωστές στο ευρύτερο πεζοπορικό κοινό. Λόγω της μεταβαλλόμενης φύσης του βουνού και των μονοπατιών, συνιστάται ο επισκέπτης να συμβουλευθεί την ιστοσελίδα ή/και να επικοινωνήσει τηλεφωνικά με τους ορειβατικούς συλλόγους ή/και το αρμόδιο Δασαρχείο της περιοχής. (βλ. ενότητα «Χρήσιμες Πληροφορίες»)
Κατά το παρελθόν, οι αλόγιστες δραστηριότητες του ανθρώπου, όπως πυρκαγιές, λαθροϋλοτομίες και εκχερσώσεις υποβάθμιζαν το δάσος, ωστόσο αυτές με τον χρόνο έχουν μειωθεί σε μεγάλο βαθμό. Σε κάθε περίπτωση, η απειλή της πυρκαγιάς είναι πάντα παρούσα και μπορεί να υποβαθμίσει τα δάση της περιοχής. Για τον λόγο αυτό, λαμβάνονται μέτρα διαχείρισης και προστασίας, που καθορίζονται από τη δασική νομοθεσία.
Πριν από την επίσκεψη σας, μην παραλείψετε να διαβάσετε τις οδηγίες που αναγράφονται στους Κανόνες Καλής Συμπεριφοράς της παρούσας εφαρμογής.
- Χρήσιμοι σύνδεσμοι – στοιχεία επικοινωνίας:
- Πυροσβεστικό Σώμα Ελλάδας: 199
- Υπηρεσία Επικοινωνιών Εκτάκτου Ανάγκης: 112
- Δασαρχείο Πιερίας: 23133 09730
- Δασαρχείο Λάρισας: 2410 671510
- Ελληνικός Ορειβατικός Σύλλογος Λάρισας: ιστότοπος, 24105 35097, info@eoslarissas.gr
- Ελληνικός Ορειβατικός Σύλλογος Κατερίνης: ιστότοπος, 6977 587 345, info@eoskaterinis.gr
- Ελληνικός Ορειβατικός Σύλλογος Λιτοχώρου: ιστότοπος, 23520 82444, 6971953136, 6945331548, litohorou@gmail.com
