Τα δάση και η ευρύτερη περιοχή των Λευκών Ορέων αποτελούν ορόσημο για την Κρήτη και όλη την Ελλάδα, προσελκύοντας μεγάλο αριθμό επισκεπτών ετησίως. Το φαράγγι της Σαμαριάς ή φάραγγας είναι ένα από τα σπουδαιότερα και μεγαλύτερα σε έκταση φαράγγια της Ευρώπης. Η μορφολογία της περιοχής ποικίλλει. Περιλαμβάνει πολλές κορυφές με υψόμετρο πάνω από 2.000 μέτρα και φθάνει έως τη θάλασσα. Οι βαθιές χαράδρες, τα ρέματα, οι πηγές με πεντακάθαρο νερό, τα πυκνά δάση από κυπαρίσσι, τραχεία πεύκη και πουρνάρι, οι εντυπωσιακοί γεωλογικοί σχηματισμοί και η ιδιαίτερα πλούσια σε είδη χλωρίδα και πανίδα της περιοχής συνθέτουν ένα μοναδικό και εξαιρετικά επιβλητικό τοπίο.

Ο Εθνικός Δρυμός Σαμαριάς ιδρύθηκε το 1962 και περιλαμβάνει το περίφημο φαράγγι της Σαμαριάς, την οροσειρά των Λευκών Ορέων με την παράκτια ζώνη τους, καθώς επίσης και τις περιοχές του φαραγγιού της Τρυπητής και το Κουστογέρακο.

Λόγω της αναγνωρισμένης οικολογικής αξίας της σε πανευρωπαϊκό επίπεδο, η ευρύτερη περιοχή των Λευκών Ορέων έχει ενταχθεί στο οικολογικό Δίκτυο Natura 2000 με δύο περιοχές. Συγκεκριμένα, η περιοχή «Εθνικός Δρυμός Σαμαριάς - Φαράγγι Τρυπητής – Ψιλάφι - Κουστογέρακο» χαρακτηρίζεται ως Ζώνη Ειδικής Προστασίας, για την αξία της σε είδη πουλιών  και η περιοχή «Λευκά Όρη και παράκτια ζώνη» προστατεύεται ως Ειδική Ζώνη Διατήρησης για την αξία των τύπων οικοτόπων και των ειδών φυτών και ζώων που φιλοξενεί.  

Ο Εθνικός Δρυμός Σαμαριάς είναι μία από τις δύο περιοχές της Ελλάδας που έχει έως τώρα ανακηρυχθεί ως Απόθεμα Βιόσφαιρας (Biosphere reserve), του προγράμματος «Άνθρωπος και Βιόσφαιρα» (Man and Biosphere ή MAB) της UNESCO. Επίσης, έχει ενταχθεί στο Ευρωπαϊκό Δίκτυο Βιογενετικών Αποθεμάτων του Συμβουλίου της Ευρώπης.

Το νοτιοδυτικό τμήμα των Λευκών Ορέων έχει κηρυχθεί από το 2001 ως καταφύγιο άγριας ζωής, «Λευκά Όρη Ανατολικού Σελίνου και Σφακίων».

Το δάσος είναι χαρακτηρισμένο ως Προστατευτικό Δάσος («Προστατευτικό δάσος ορεινού όγκου Λευκών Ορέων»).

Μέσα στο όρια των Λευκών Ορέων, απαντούν το μεγαλύτερο δάσος κυπαρισσιού της Κρήτης και ένα από τα τελευταία εναπομείναντα στο νησί, καθώς και εκτεταμένα δάση τραχείας πεύκης. Εκτείνονται περιμετρικά των κορυφών τους και στα όρια της προστατευόμενης περιοχής, από τους Δήμους Αποκορώνου και Χανίων στο βόρειο κομμάτι μέχρι τις παραλίες της νοτιοδυτικής Κρήτης. Πρόκειται για δασικό τύπο ο οποίος είναι αρκετά διαδεδομένος στην Ελλάδα και συνηθίζεται να εντοπίζεται σε υψόμετρα έως 1400μέτρα. Σε αρκετά σημεία μάλιστα υπάρχουν μικτά δάση από κυπαρίσσια και πεύκα.

Στην περιοχή επίσης βρίσκουμε αείφυλλα πλατύφυλλα σε σημεία που το πουρνάρι, η αριά και το σφενδάμι εμφανίζονται σε πυκνότερες δασικές διαπλάσεις, όπως και παρόχθια βλάστηση, σε σημεία με υγρασία όπως φαράγγια και ρέματα όπου αναπτύσσεται ο ανατολικός πλάτανος, η μυρτιά και η λυγαριά. Ακόμη, υπάρχουν μεγάλες εκτάσεις εδαφών με ακανθώδεις θάμνους (φρύγανα).

Η μεγάλη ποικιλομορφία του φυσικού ανάγλυφου της Κρήτης και ιδιαίτερα των Λευκών Ορέων, η συχνή και πολλές φορές απότομη μεταβολή του εδάφους καθώς και η επίδραση του μεσογειακού κλίματος το οποίο επικρατεί στα παραθαλάσσια τμήματα του φαραγγιού δικαιολογεί την πλούσια βλάστηση και την ύπαρξη σπάνιων και ενδημικών ειδών, τόσο στον Εθνικό Δρυμό Σαμαριάς, όσο και στην ευρύτερη περιοχή των Λευκών Ορέων. Εκτεταμένη παρουσία στα Λευκά Όρη έχουν δέντρα όπως το κυπαρίσσι, η τραχεία πεύκη η κρητική , το Κρητικό σφενδάμι και ο πλάτανος. Στην περιοχή του Εθνικού Δρυμού απαντούν περισσότερα από 450 είδη φυτών, 70 από τα οποία είναι ενδημικά είδη και υποείδη της Κρήτης. Τέτοια φυτά είναι ο δίκταμος, ο έβενος και  η αμπελιτσιά. Η αμπελιτσιά είναι ένα μικρό ενδημικό δένδρο της Κρήτης με ύψος 3-5 μέτρα, που απαντάται και σε θαμνώδη μορφή (έως 1.5μ) και αυτοφύεται μόνο στην Κρήτη και πουθενά αλλού στον κόσμο. 

Το βούπλευρο και το «μη με λησμόνει» των Λευκών Ορέων είναι κάποια από τα φυτά που ζουν αποκλειστικά στο φαράγγι. Η ονοβρυχίς, το ελίχρυσο και το κρητικό κεφαλάνθηρο είναι από τα πολύ σπάνια φυτά που απειλούνται με εξαφάνιση. Μερικά άλλα από τα χαρακτηριστικά είδη που απαντούν στην περιοχή είναι η ορχιδέα Cephalanthera cucullata, ο πολυετής και αρωματικός θάμνος Nepeta sphaciotica, το δίκταμο ή έρωντας Origanum dictamnus, η πετροφιλιά Petromarula pinnata, η μαντζουράνα Origanum microphyllum, η τριχωτή νεραγκούλα Ranunculus radinotrichus, η κενταύρια Centaurea lancifolia, ο κέντρανθος Centranthus sieberii, η παιώνια Paeonia clusii subsp. Clusii κ.α.

Η πανίδα του Εθνικού Δρυμού Λευκών Ορέων παρουσιάζει μια σημαντική ποικιλότητα ειδών, με διάφορα είδη και υποείδη ενδημικά ή σχεδόν ενδημικά της Κρήτης. Τα θηλαστικά των Λευκών Ορέων φτάνουν τον εντυπωσιακό αριθμό των 32 ειδών. Η Κρήτη είναι το μόνο μέρος της Ευρώπης όπου ζει σε άγρια κατάσταση το ονομαστό Κρητικό αγριοκάτσικο (αίγαγρος) ή Κρι – κρι, που παρά το κυνήγι των προηγούμενων δεκαετιών, κατορθώνει και ζει στις πιο απομονωμένες και απόκρημνες περιοχές του βουνού. Επίσης εδώ απαντούν το κρητικό υποείδος ασβού ή άρκαλος, το κρητικό κουνάβι ή ζουρίδα, η κρητική νυφίτσα ή καλογιαννού, κ.ά. Ένα μικρόσωμο είδος ποντικιού, ο κρητικός αγκαθοπόντικας, δεν έχει εντοπισθεί σε κανένα άλλο μέρος της Ελλάδας. Ένα άλλο ζώο της περιοχής αλλά και ολόκληρου του νησιού είναι ο αγριόγατος ή φουρόγατος. Σήμερα, η παρουσία του είδους στην Κρήτη θεωρείται από ορισμένους ερευνητές ως αβέβαιη, καθώς πέρα από κάποιες σποραδικές, μη επιβεβαιωμένες μαρτυρίες αναφορικά με την εμφάνισή του, δεν υπάρχουν αποδείξεις ότι εξακολουθεί να ζει στην περιοχή. Στην ευρύτερη περιοχή Ομαλού - Εθνικού Δρυμού έχουν καταγραφεί τέσσερα είδη νυχτερίδων, δύο είδη αμφιβίων (ο πράσινος φρύνος και ο δενδροβάτραχος), και περισσότερα από δέκα είδη ερπετών, σπουδαιότερα από τα οποία είναι ο κυρτοδάκτυλος σαμιαμίδι, το αγιόφιδο, η κολισαύρα και η δενδρογαλιά.

Η ορνιθοπανίδα του βουνού φτάνει τα 200 είδη από τα οποία τα μισά εμφανίζονται στην περιοχή κατά την διάρκεια των εποχικών μεταναστεύσεων. Στην κορυφή αυτών των ειδών βρίσκεται ένα από τα πιο σπάνια πουλιά της Ελλάδας και της Ευρώπης, ο γυπαετός, ο οποίος ζει στα απόκρημνα βράχια, σε υψόμετρα από 800 εώς 2.500 μέτρα. Τα Λευκά Όρη είναι μια σημαντική περιοχή για το όρνιο αλλά και άλλα μεγάλα αρπακτικά πουλιά όπως ο χρυσαετός, ο σπιζαετός, η γερακίνα, η αετογερκίνα, ο πετρίτης, το χρυσογέρακο, το δεντρογέρακο, ο μαυροπετρίτης και το βραχοκιρκίνεζο. Στα φαράγγια και στα ψηλότερα σημεία κοινή είναι η παρουσία της κοκκινοκαλιακούδας, η οποία δεν είναι τόσο συχνή στην ηπειρωτική Ελλάδα. Άλλα πουλιά της περιοχής είναι η νησιώτικη πέρδικα, το ορτύκι, το αγριοπερίστερο, ο μπούφος, η κουκουβάγια, ο γκιώνης, η γιδοβυζάχτρα, η σταχτάρα, η βουνοσταχτάρα, το βραχοχελίδονο, η δεντροσταρήθρα, η ωχροκελάδα, ο χιονοψάλτης, ο θαμνοψάλτης, ο τρυποφράχτης, η ασπροκωλίνα, ο σταχτοπετρόκλης, ο καρβουνιάρης, ο μαυρολαίμης, ο πυρροκότσυφας, ο γαλαζοκότσυφας, ο αιγαιοτσιροβάκος, ο κοκκινοκεφαλάς, το κοράκι, η κιτρινοκαλιακούδα, το φανέτο, η καρδερίνα και ο τσιφτάς.

Τα τραχειοδάση των Λευκών Ορέων είναι αποτέλεσμα υπερβόσκησης, λαθρουλοτομιών και επαναλαμβανόμενων μ πυρκαγιών.

Η μόνη ανθρώπινη δραστηριότητα που παρατηρείται μέσα στα όρια του Εθνικού Δρυμού είναι ο ήπιος τουρισμός που περιορίζεται σε πεζοπορία κατά μήκος του μονοπατιού που τον διασχίζει, ενώ υπάρχουν και ορισμένες οργανωμένες από τη Δασική Υπηρεσία θέσεις ανάπαυσης των επισκεπτών. Αν και ο ισχύων κανονισμός λειτουργίας του Εθνικού Δρυμού Σαμαριάς προβλέπει διάφορες απαγορεύσεις στους επισκέπτες, στην πράξη, η απόλυτη εφαρμογή του κανονισμού είναι δύσκολη, κυρίως εξαιτίας του ολιγάριθμου προσωπικού του Εθνικού Δρυμού σε συνδυασμό με το μεγάλο πλήθος των επισκεπτών.

Πριν από την επίσκεψη σας, μην παραλείψετε να διαβάσετε τις οδηγίες που αναγράφονται στους Κανόνες Καλής Συμπεριφοράς της παρούσας εφαρμογής. 

• Χρήσιμα Τηλέφωνα – Στοιχεία επικοινωνίας
• Διεύθυνση Δασών Ν. Χανίων: 28210-84209, 28210-84210
• 2^ος Πυροσβεστικός Σταθμός Π/Α Σούδας Χανίων: 282 106 3688
• 1ος Πυροσβεστικός Σταθμός Χανίων: 282 107 9340
• Φορέας Διαχείρισης Εθνικού Δρυμού Σαμαριάς και Δυτικής Κρήτης: ιστότοπος 28210 45570
• Αστικό Κτελ Χανίων ΑΕ: 28210 98 115, 28210 93 345
• Ελληνικός Ορειβατικός Σύλλογος Χανίων: ιστότοπος