Το Οροπέδιο της Φολόης καταλαμβάνει περίπου 42.000 στρέμματα. Μεγάλο μέρος του καλύπτεται από εντυπωσιακά δρυοδάση, μοναδικά στην Ελλάδα όσον αφορά στη φυσικότητα και την έκτασή τους. Είναι γνωστό και ως Οροπέδιο της Κάπελης, καθώς έτσι ονομάζουν οι ντόπιοι τις δρύες και το δάσος που σχηματίζουν.

Οι κύριοι ποταμοί που διατρέχουν την περιοχή είναι ο Πηνειακός ή Ηλειακός Λάδωνας, ο αρχαίος Σελλήεντας που πηγάζει από το οροπέδιο και εκβάλει στην τεχνητή λίμνη του Πηνειού, ο Ερύμανθος που αποτελεί φυσικό όριο μεταξύ των Νομών Ηλείας και Αρκαδίας και συμβάλλει στον Αλφειό ποταμό και ο Πηνειός που πηγάζει από τον Ερύμανθο, διέρχεται από το Οροπέδιο της Φολόης, όπου δέχεται τα νερά αρκετών ρεμάτων και χειμάρρων, για να σχηματίσει νοτιότερα την ομώνυμη τεχνητή λίμνη και να εκβάλει βορειοδυτικά της Γαστούνης στο Ιόνιο πέλαγος.

Στους ποταμούς και τα ρέματα της περιοχής ανοίγονται φαράγγια ιδιαίτερης ομορφιάς, με πλούσια βλάστηση, με καταρράκτες και λιμνούλες, με σπηλιές όπου το νερό σχηματίζει σταλακτίτες και σταλαγμίτες, με στενά περάσματα που υψώνονται επιβλητικά. Πιο χαρακτηριστικά είναι το φαράγγι των Κενταύρων, το φαράγγι στο Αντρώνι και το φαράγγι Σιπρένη κοντά στον οικισμό Πανόπουλο.

Η σπουδαιότητα και ο βιολογικός πλούτος που φιλοξενεί η Φολόη είναι υψηλός. Η περιοχή εντάσσεται στο Ευρωπαϊκό Οικολογικό Δίκτυο Natura 2000 με τον κωδικό «Οροπέδιο Φολόης» και χαρακτηρίζεται ως Σημαντική Περιοχή για τα Πουλιά της Ελλάδας (IBAs - Important Bird Areas).

Μεγάλο μέρος της Φολόης καλύπτεται από δρυοδάση, από τα εκτενέστερα και πιο εντυπωσιακά της Πελοποννήσου. Τα αλλοτινά πυκνά και ενιαία δρυοδάση απώλεσαν τη συνέχειά τους εξαιτίας της υπερβόσκησης, της έντονης και παράνομης υλοτομίας και των εκχερσώσεων για την απόκτηση καλλιεργήσιμης γης. Σήμερα, οργανώνονται σε τρεις επιμέρους μεγάλες ενότητες: η πρώτη στην περιοχή του Πανόπουλου, η δεύτερη στο Αντρώνι και η τρίτη στο Κούμανι.

Έως το 1957 τα δρυοδάση υλοτομούνταν και βόσκονταν εντατικά και έως το 2000 πρωταρχικός σκοπός της διαχείρισής τους ήταν η παραγωγή ξυλείας. Έκτοτε, σταμάτησε η υλοτομία και πλέον το δάσος λειτουργεί ως προστατευτικό με επιτρεπόμενες δραστηριότητες την καυσοξύλευση, τη βόσκηση, τη συλλογή ρεικιών και φυτοχώματος, τη συλλογή μανιταριών και άλλων μη ξυλωδών δασικών προϊόντων.

Στη Φολόη, τη δεκαετία του 1960, φυτεύθηκαν σε διάφορες θέσεις συστάδες μαύρης πεύκης, κεφαλληνιακής ελάτης και άλλων κωνοφων και μερικά χρόνια αργότερα (1978), δημιουργήθηκε σποροπαραγωγός κήπος μαύρης πεύκης για την παραγωγή βελτιωμένου σπόρου με στόχο να χρησιμοποιηθεί σε έργα αναδασώσεων στην Πελοπόννησο.

Σήμερα, στα δρυοδάση της Φολόης κυριαρχεί η πλατύφυλλη δρυς και άλλα πέντε είδη δρυός: η χνοώδης δρυς και η αριά που απαντούν πιο συχνά, η ήμερη βελανιδιά και η Μακεδονική δρυς που είναι πιο σπάνιες, καθώς και το πουρνάρι που αναπτύσσεται με τη μορφή θάμνου λόγω βόσκησης, κυρίως στις παρυφές του δάσους. Στον υπόροφο των πυκνών δρυοδασών φυτρώνουν λιγοστά φυτά, κυρίως φτέρες και ασφόδελοι. Την άνοιξη ανθίζουν αγριολούλουδα όπως ορχιδέες, πρίμουλες, ανεμώνες, κρίνοι κ.ά. είδη. Στις θέσεις με δυτικό προσανατολισμό, η πλατύφυλλη δρυς αναμιγνύεται με τη χαλέπιο πεύκη, ενώ στα όρια του δρυοδάσους αναμιγνύεται με αείφυλλα πλατύφυλλα, όπως η χαρουπιά, η μυρτιά, η αγριελιά, ο σχίνος, η κοκορεβυθιά, η κουμαριά, η δάφνη και το φιλλύκι. Στα διάκενα των δρυοδασών υπάρχουν μικρής έκτασης καλλιέργειες με καστανιές, καρυδιές, κερασιές, αχλαδιές και άλλα οπωροφόρα δένδρα, αλλά και χορτολιβαδικές εκτάσεις και καλλιέργειες μηδικής για την παραγωγή ζωοτροφής. Στις όχθες των ποταμών και ρεμάτων αναπτύσσονται πλατάνια, φράξοι, κουτσουπιές, οστριές, σορβιές, αγριοτριανταφυλιές, σπάρτα, βατομουριές, κισσοί και κληματίδες. Στα χαμηλότερα υψόμετρα του Οροπεδίου περιφερειακά των δρυοδασών, σχηματίζονται δάση χαλεπίου πεύκης και πλούσιοι θαμνώνες με αείφυλλα πλατύφυλλα είδη. Αστοιβές, αφάνες, θυμάρια και λαδανιές καταλαμβάνουν τις πιο ξηρές θέσεις, ενώ κοντά στους οικισμούς η γη αξιοποιείται κυρίως για γεωργικές καλλιέργειες και κτηνοτροφία.

Στη Φολόη κυριαρχούν θαλερές και ψηλόκορμες δρύες, οι οποίες ανήκουν σε έξι είδη: η πλατύφυλλη δρυς, η χνοώδης δρυς, η αριά, το πουρνάρι, η ήμερη βελανιδιά και η Μακεδονική δρυς. Άλλα φυτά που εμφανίζονται στην περιοχή είναι η χαλέπιος πεύκη, η μαύρη πεύκη, η κεφαλληνιακή ελάτη, η καστανιά, ο φράξος, η οστριά, το φιλλύκι, η κουτσουπιά, η σορβιά, η γκορτσιά, η δάφνη, ο πλάτανος, η κουμαριά, η κοκορεβυθιά, ο σχίνος, η μυρτιά, το ρούδι, το σπάρτο, το ρείκι, το χαμορείκι, η αγριοτριανταφυλλιά, η αφάνα, η αστοιβή, το θυμάρι, η λαδανιά, το σπαράγγι, η φτέρη, ο βάτος, ο κισσός, η αγράμπελη, η πρίμουλα, η ανεμώνα, οι πολλές ορχιδέες, τα κρίνα κ.ά.

Ο πλούτος των ζώων που απαντά στο Οροπέδιο της Φολόης δεν έχει μελετηθεί πλήρως. Έως σήμερα, οι επίσημες καταγραφές αναφέρουν 36 είδη πτηνών, 7 είδη θηλαστικών και 2 είδη ερπετών, όλα ιδιαίτερης σημασίας, πολλά σπάνια ή απειλούμενα, τα οποία περιλαμβάνονται στο Άρθρο 4 της Οδηγίας 2009/147/ΕΚ για τα πουλιά και στο Παράρτημα ΙΙ της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ για τους οικοτόπους.

Τσακάλια, αλεπούδες, βίδρες, μικρά τρωκτικά και νυχτερίδες είναι κάποια από τα θηλαστικά που βρίσκουν ιδανικό καταφύγιο στην περιοχή. Έξι είδη νυχτερίδας διαβιούν σε σπηλιές και παλιά κτίσματα των οικισμών, μεταξύ αυτών ο μπαρμπαστέλλος, ένα από τα σπανιότερα και απειλούμενα είδη νυχτερίδας στην Ελλάδα και η μυωτίδα του Bechstein. Η βίδρα, που κινδυνεύει με εξαφάνιση, προτιμά τα καθαρά νερά των ποταμών, των ρεμάτων και των μικρών λιμνών του Οροπεδίου.

Στη Φολόη αναπαράγονται 11 μικροπούλια της Οδηγίας 2009/147/ΕΚ, με σημαντικότερα το βλαχοτσίχλονο, τη λιοστριτσίδα και τη δεντροσταρήθρα. Την άνοιξη καταφθάνουν στο οροπέδιο τρυγόνια και λίγα ζευγάρια το επιλέγουν για να αναπαραχθούν. Εξίσου μεγάλης σημασίας είναι και η μόνιμη παρουσία του μεσαίου δρυοκολάπτη. Σημαντική είναι η παρουσία του μπούφου, καθώς εκτιμάται ότι κάποια άτομα ζουν μόνιμα στις δασικές και θαμνώδεις εκτάσεις. Μόνιμη είναι και η παρουσία του πετρίτη και της γερακίνας που φωλιάζουν, επίσης, στην περιοχή. Ο φιδαετός που τρέφεται με φίδια και σαύρες στις πλαγιές με αραιή ή χαμηλή βλάστηση, ο σφηκιάρης που τρέφεται με έντομα και ο μαυροπετρίτης που αναζητά κυρίως έντομα την άνοιξη, δεν φωλιάζουν στη Φολόη, αλλά ξεκουράζονται κατά τη μετανάστευση.

Τρία ενδημικά είδη ερπετών απαντούν στη Φολόη: η σαύρα του Μοριά, το κονάκι του Ιονίου και η Πελοποννησιακή σαύρα ή τσαπερδόνα όπως την ονομάζουν οι ντόπιοι και άλλα δύο ερπετά, ο λαφιάτης και η μεσογειακή χελώνα, περιλαμβάνονται στο Παράρτημα ΙΙ της Κοινοτικής Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ.

Την άνοιξη, αλλά ιδιαίτερα το φθινόπωρο μετά τις πρώτες βροχές, στα δάση της Φολόης εμφανίζονται μανιτάρια. Αρκετά είναι φαγώσιμα και μάλιστα πολύ νόστιμα, όμως μερικά είναι δηλητηριώδη. Τα πιο δημοφιλή φαγώσιμα μανιτάρια είναι τα καλογεράκια (Boletus edulis), οι κανθαρέλλες (Cantharellus cibarius), τα καισαρικά (Amanita caesarea), οι παπλιούτες (Macrolepiota procera), οι μορχέλες (Morchella elata, Morchella conica) και τα προβατομανίταρα (Agaricus campestris). Ανάμεσα στα δηλητηριώδη συγκαταλέγονται ο αμανίτης ο φαλλοειδής (Amanita phalloides), ο αμανίτης ο μυγοκτόνος ή ζουρλομανίταρο (Amanita muscaria), ο αμανίτης ο πάνθηρας (Amanita pantherina) και ο βωλίτης ο σατανάς (Boletus satanas).

Οι κυριότερες πιέσεις και απειλές για τα δάση της Φολόης αφορούν στην ανεξέλεγκτη ή και υπερβολική βόσκηση, στις πυρκαγιές, κυρίως στη δυτική και ανατολική πλευρά του οροπεδίου όπου κυριαρχεί η χαλέπιος πεύκη και τα αείφυλλα πλατύφυλλα), η λαθροϋλοτομία, η οποία αποτελεί συχνό φαινόμενο, ιδιαιτέρως τα τελευταία έτη, οι παράνομες εκχερσώσεις για την απόκτηση καλλιεργήσιμης γης, οι διάσπαρτοι μη οργανωμένοι και παράνομοι χώροι απόθεσης απορριμμάτων, αλλά και η άναρχη και αυθαίρετη δόμηση εντός των δασικών εκτάσεων, κυρίως για τη στέγαση κτηνοτροφικών μονάδων. Ταυτόχρονα παρατηρείται ανεξέλεγκτη ανάπτυξη του οδικού δικτύου που έχει ως συνέπεια τη διάσπαση της συνέχειας της βλάστησης, τη δημιουργία εστιών ρύπανσης από την ανεξέλεγκτη ρίψη απορριμμάτων, αλλά και τη δημιουργία πιθανών εστιών εκδήλωσης πυρκαγιάς.

Πριν από την επίσκεψη σας, μην παραλείψετε να διαβάσετε τις οδηγίες που αναγράφονται στους Κανόνες Καλής Συμπεριφοράς της παρούσας εφαρμογής.

Χρήσιμοι σύνδεσμοι/ στοιχεία επικοινωνίας:

• Πυροσβεστικό Σώμα Ελλάδας: 199
• Υπηρεσία Επικοινωνιών Εκτάκτου Ανάγκης: 112
• Πυροσβεστική Υπηρεσία Πύργου: 26210 40050
• Πυροσβεστική Υπηρεσία Αμαλιάδας (αναγγελία πυρκαγιάς): 26220 22199
• Πυροσβεστικό Κλιμάκιο Αρχαίας Ολυμπίας: 26240 22300
• Δασαρχείο Πύργου: 26210 22966, daspyrg@4943.syzefxis.gov.gr
• Δήμος Αρχαίας Ολυμπίας: ιστότοπος, dolympia@otenet.gr, info@olympia.gov.gr, 26240 22549, 26240 22250
• ΟΦΥΠΕΚΑ/Μονάδα Διαχείρισης Εθνικού Πάρκου Υγροτόπων Κοτυχίου - Στροφυλιάς και Προστατευόμενων Περιοχών Δυτικής Πελοποννήσου: ιστότοπος, fdks@otenet.gr, 26930 31939