Στους πρόποδες του όρους Σελένα της Δίκτης, νότια των Μαλίων και μόλις 11 km από το Βραχάσι, αναπτύσσεται το Αζιλακόδασος. Όπως προδίδει το όνομά του, σχηματίζεται από αζίλακες, όπως ονομάζουν οι ντόπιοι τις αριές.

Ο βιολογικός πλούτος που φιλοξενεί το Αζιλακόδασος είναι υψηλός. Η περιοχή εντάσσεται στο Ευρωπαϊκό Οικολογικό Δίκτυο Natura 2000 με τον κωδικό GR 4320002 «Οροπέδιο Λασιθίου, Καθαρό, Σελένα, Κράσι, Σελακάνος, Χαλασμένη Κορυφή». Χαρακτηρίζεται, επίσης, ως Σημαντική Περιοχή για τα Πουλιά της Ελλάδας, με τον κωδικό GR 190 «Όρος Δίκτη».

Το Αζιλακόδασος αναπτύσσεται στη μεσογειακή ζώνη βλάστησης και ανήκει στα αειθαλή πλατύφυλλα, με κυρίαρχη την παρουσία αριάς. Η ζώνη αυτή συναντιέται σε υψόμετρο μεταξύ 100-300 μέτρα στη Βόρεια Ελλάδα και μέχρι τα 1000-1500 μέτρα στα Κρητικά όρη. Το ήπιο κλίμα της ζώνης αυτής ευνόησε την ανάπτυξη σπουδαίων πολιτισμών, όπως του Μυκηναϊκού, των Μινωικού και του Κυκλαδικού. Η ευρεία κατοίκιση στη ζώνη αυτή έχει παράλληλα συντελέσει στην υποβάθμιση των δασών της, η οποία συνεχίζει μέχρι σήμερα. 

Τα δάση αριάς παρουσιάζουν μεγάλο οικολογικό ενδιαφέρον λόγω της βιοποικιλότητάς τους. Παράλληλα, έχουν μεγάλη αισθητική, υδρονομική, προστατευτική αλλά και οικονομική αξία, αφού από το ξύλο τους παράγονται υψηλής ποιότητας ξυλοκάρβουνα. 

Το Αζιλακόδασος είναι ένα δάσος το οποίο αποτελείται κυρίως από αριές (ή όπως τις λένε στην Κρήτη, αζίλακες, εξού και το όνομα του δάσους), δηλαδή πρίνους του γένους Quercus ilex και ενδημικά φρύγανα. Οι πρίνοι αυτοί είναι σπάνιοι και απαντώνται μόνο σε λίγες ακόμη περιοχές της Κρήτης και σε κάποια νησιά του Αιγαίου, όπως η Ικαρία. Τα ανθεκτικά αυτά δέντρα είναι ψηλά (10-15μ.) και φυτρώνουν σε σχετικά μεγάλο υψόμετρο.

Θεωρείται υψηλής οικολογικής και αισθητικής αξίας και είναι στενά συνυφασμένο με την καθημερινή ζωή των κατοίκων της περιοχής.

Το κυρίαρχο δέντρο στη περιοχή είναι η αριά, ή αλλιώς αζίλακας όπως αναφέρεται στην Κρήτη. Πρόκειται για ένα είδος με ευρεία κατανομή στη Μεσόγειο, ενώ εντοπίζεται επίσης στη Μέση Ανατολή και Βόρεια Αφρική. Πρόκειται για δέντρο αρκετά ανθεκτικό στην ξηρασία που μπορεί να ζήσει πάνω από 1000 χρόνια, με καταγεγραμμένη παρουσία σε ύψη μέχρι περίπου 1800 μέτρα. Χρησιμοποιείται σε διάφορες περιοχές ως καλλωπιστικό φυτό σε πάρκα και κήπους.

Στην ευρύτερη περιοχή, εντοπίζονται κι άλλα είδη, όπως η φιλλύρα.

Η ευρύτερη περιοχή παρέχει καταφύγιο σε σημαντικό αριθμό ασπόνδυλων, αμφίβιων, ερπετών, πουλιών και θηλαστικών.

Ο αριθμός των καταγεγραμμένων σημαντικών ειδών ασπόνδυλων είναι περίπου 27. Σημαντικό αμφίβιο που βρίσκει καταφύγιο στην περιοχή είναι ο Κρητικός βάτραχος, ενδημικός για την Κρήτη και κινδυνεύον είδος. Άλλα αμφίβια της περιοχής περιλαμβάνουν τον δενδροβάτραχο και τον πρασινόφρυνο. Στα είδη ερπετών που κυκλοφορούν στην περιοχή περιλαμβάνονται η ποταμοχελώνα, το σπιτόφιδο, το λιμνόφιδο, η δενδρογαλιά, το λιακόνι, το μολυντήρι και την τρανόσαυρα.

Από θηλαστικά, έχουν καταγραφεί διάφορα είδη νυχτερίδων όπως η μικρομυωτίδα, ο τρανορινόλοφος και η νανονυχτερίδα του Hanak, συγκεκριμένα το ενδημικό υποείδος της Κρήτης. Άλλα σημαντικά θηλαστικά της ευρύτερης περιοχής είναι το ενδημικό υποείδος του αγριόγατου και η ενδημική Κρητική μυγαλή.

Η κυριότερη πίεση που δέχεται το Αζιλακόδασος, όπως και τα περισσότερα δάση της Κρήτης, αφορά στην υπερβόσκηση, κυρίως από κατσίκια, τα οποία προτιμούν τους νεαρούς βλαστούς. Η χωρίς σχεδιασμό διάνοιξη δρόμων και μονοπατιών έχει ως συνέπεια τη διάσπαση της συνέχειας της βλάστησης και την υποβάθμιση των ενδιαιτημάτων. Σε σχέση με την πανίδα, πιέσεις ασκούνται από τη ρύπανση των υδάτων, τη χρήση γεωργικών φαρμάκων και λιπασμάτων, την απώλεια ενδιαιτημάτων κ.ά.

Πριν από την επίσκεψη σας, μην παραλείψετε να διαβάσετε τις οδηγίες που αναγράφονται στους Κανόνες Καλής Συμπεριφοράς της παρούσας εφαρμογής.

• Χρήσιμοι σύνδεσμοι - Στοιχεία επικοινωνίας:
• Πυροσβεστικό Σώμα Ελλάδας: 199
• Υπηρεσία Επικοινωνιών Εκτάκτου Ανάγκης: 112
• Διεύθυνση Δασών Λασιθίου: Τηλ. 28410 82490
• Ορειβατικός Σύλλογος Ηρακλείου: Τηλ. 2810 227609 / 6971535328, Email: info@eos-her.gr, ιστότοπος
• Ελληνικός Ορειβατικός Σύλλογος Λασιθίου: Τηλ. 6972667591, Email: info@eoslasithiou.gr, ιστότοπος